معرفی کتاب: کاربرد ید پایدار در رخدادهای هسته ای

امروزه از انرژی هسته ای و مواد رادیواکتیو در پزشکی، صنعت، کشاورزی و تحقیقات استفاده می-شود. با تمام تدابیر ایمنی و رعایت استانداردهای بین المللی، جهان شاهد ده ها مورد سانحه پرتویی تاکنون بوده است. جمهوری اسلانی ایران، پرشتاب به سوی تکنولوژی هسته ای گام برمی دارد و از این رو، آشنایی با ابعاد یک حادثه هسته ای و آمادگی و پاسخ پزشکی به ‎فوریت‎های یک رخداد هسته ای، از اهمیت فوق العاده‎ای برخوردار است. از دیدگاه استراتژیک، توجه به پیامدهای سلامت در گستره ی عموم مردم، پس از رخداد هسته ای که ممکن است در راکتورهای اتمی نیروگاه هسته ای روی دهند، با در نظر گرفتن این گونه رخدادها، فوق-العاده مهم می‎باشد. رخدادهای ناگوار در راکتورهای هسته ای، در چند دهه ی گذشته در جهان روی داده-اند، و این رخدادها با آزاد سازی مقادیر عظیمی از گازهای بی اثر، ید رادیواکتیو و دیگر ایزوتوپ ها توأم بوده اند. بدین‎سان، اقدامات حفاظتی برای رویارویی با پیامدهای سلامت بر انسان ایزوتوپ های ید رادیواکتیو شامل جلوگیری از اثرات قطعی (deterministic) مانند هیپوتیروئیدی در نتیجه ی برخورد با مقادیر بالای تابش پرتوی و نیز کاهش اثرات احتمالی (stochastic) مانند سرطان تیروئید و ندول های تیروئید برآمده از برخورد با مقادیر کمتر ید رادیواکتیو می باشد. از آنجا که در شرایط طبیعی فیزیولوژیک بدن، انتقال دهنده ی سدیم-ید که بر روی سطح سلول های تیروئیدی هستند را می توان با مصرف ید فراوان کاهش داد، تجویز یدید پتاسیم به عنوان ید غیررادیواکتیو در هنگام برزو حادثه در راکتور هسته-ای و گذر ابر اتمی برخاسته از این حادثه، بهترین شیوه ی منطقی برای اشباع غده ی تیروئید با ید غیررادیواکتیو و ممانعت این غده از برداشت ید رادیواکتیو می باشد. پس از یک رخداد هسته ای، توجه به سازوکار پخش ید پایدار و مسائل و مشکلات نوپدید، نگرش ژرفی را می طلبد. با توجه به نزدیک بودن زمان آغاز به کار نیروگاه هسته ای بوشهر، وجود یک دستورالعمل پایه برای کنش های پیشگیرانه با ید پایدار در پس از رخدادهای هسته ای، بسیار فراوان احساس می شود. نوشتار کنونی در پی آن است که اصول پایه و سامانه‎های منطقی برای پیش پخش قرص یدید پتاسیم در پیش از رخداد هسته ای و نیز راهکارهای پخش و شیوه ی تجویز این قرص ها در هنگامه ی رخداد حادثه‎ی هسته ای را نمایان کند. در یک فراگرد کلی، نوشتار کنونی، نه تنها دستورالعمل‎های سازمان بهداشت جهانی را ارائه می‎دهد بلکه از تجربیات دیگر کشورها، به ویژه کشورهای عضو اتحادیه ی اروپا نیز مدد جسته است. رخدادهای هسته ای در نیروگاه های چرنوبیل و فوکوشیمای ژاپن نشان دادند که رخدادهای هسته ای فقط یک مسئله ی بومی نبوده و پیامدهای بر سلامت آن می تواند بر اساس شرایط اقلیمی تا صدها کیلومتر گسترش یابد.بدین سان طراحی مدیریت بحران یک رخداد هسته ای در سطح ملّی و آموزش ”پاسخ و آمادگی پزشکی در رخدادهای هسته ای“ از اولویت‎های مطرح در گستره‎ی سلامت می باشند. متأسفانه دروس آکادمیک گروه پزشکی و پیراپزشکی، هیچ گونه برنامه ی آموزشی برای رویارویی با رخدادهای هسته ای تدارک دیده نشده است. به منظور سنجش آشنایی و سطح آگاهی پزشکان بوشهر در مورد آمادگی و پاسخ پزشکی در حوادث هسته ای، پرسشنامه ای بر اساس پروتکل آژانس بین‎المللی انرژی اتمی و سازمان جهانی بهداشت تدوین شد و 233 نفرپزشک (عمومی و متخصص) استان بوشهر در یک مطالعه مقطعی مورد مطالعه قرار گرفتند. نمره کل پزشکان 99/3 از نمره کل 13 بود (میانگین نمره 7/3 برای پزشکان عمومی و 28/4 برای متخصصین)، پزشکان عمومی و متخصص در بخش‎های فیزیک پرتوها، علائم بالینی و تشخیص سندرم حاد پرتویی، ترباز و مدیریت بحران و درمان‎های اولیه رفع آلودگی داخلی، نمرات قابل قبول را به دست نیاوردند. امید است، نوشتار کنونی بتواند به عنوان حلقه ای از زنجیره ی مواد آموزشی نه تنها در میان گروه پزشکی بلکه به عنوان ماده ای خام در نگارش پیش نویس دستورالعمل ملّی ”رویارویی با رخداهای هسته ای“ به‎کار برده شود. بی شک، دانش، نگرش ژرف و تفکر نقادانه ی پژوهشگران و دانشمندان کشور عزیزمان بر غنای دانستنی های کنونی خواهند افزود.